Kodlama dilleri günümüzün en önemli teknolojilerinin temelini oluşturuyor. Bugün ileri bir teknoloji yapmak için de içerisinde programlama olması neredeyse şart. Onlarca yıldır hayatımızda olan bu dillerin ilk olarak kendilerini duyurması ise 2000’li yıllara denk geliyor. Hatta bu yüzden çoğu kişi kodlama dillerinin 21. Yüzyılda ortaya çıktığını düşünüyor. Bu düşünce son derece yanlıştır. Çünkü 2000 öncesi çıkan programlama dilleri günümüzde kullanılan kodlama dillerinin neredeyse tamamını oluşturuyor.

2000’li yıllardan sonra piyasaya çıkan kodlama dili sayısı oldukça düşük. Bir diğer yandan günümüzde kullanılan kodlama dillerinin büyük bir çoğunluğu da zaten 2000 öncesi çıkan programlama dillerinden oluşuyor. Henüz bilgisayar teknolojisi gelişmeden bu dillerin nasıl ortaya çıktığını çoğu kişi merak eder. Fakat burada bir diğer önemli nokta ise M.S. 700’lü yıllarda aslında kodlamanın temelleri atılmıştı. Tabi o yıllardan günümüze kadar kodlama inanılmaz bir şekilde büyüdü.

Programlama dilleri ve kullanım alanları her yüzyılda farklı olmuştur. Henüz elektronik aletler ortaya çıkmadan önce bile bu tarz çalışmalar uzmanların ilgi alanındaydı. Bu yüzden kodlama aslında insanların binlerce yıldır beklediği bir teknoloji öncüsü olarak ifade ediliyor. Bugün baktığımız zaman da insanların hayal ettiği çoğu teknolojinin kodlama ile mümkün olduğunu görüyoruz. Uzay araçlarından dronelara kadar tüm teknolojiler temelinde kodlamayı barındırıyor.

Kodlama Dilleri ve Dünya Tarihindeki Yeri

Harezmi 780 yılında “Tamamlama ve Dengeleme” kitabı ile kodlamanın en temel yapısını oluşturdu. Harezmi’nin çalışmalarından 1000 yıl sonra ise ortaya farklı çalışmalar çıktı. İlk kodlama çalışması 1843 yılında bilgisayar tarafından notları işlemek için kullanıldı. Ada Lovelace bu yılda kodlamanın temelini oluşturması ile günümüzde bile saygınlığını korumayı başardı. Lovelace’in bu kodlamayı yazmasındaki amacı ise Bernoulli hesaplamalarında yardımcı olmaktı.

Günümüzdeki dillere yakın ilk programlama dili ise 1944 yılının sonlarına doğru ortaya çıktı. Plan Calculus, Zeus tarafından basit işlemleri yapabilmesi için geliştirildi. Bundan 5 yıl sonra ise Assembly Dili ortaya çıktı. Bu dil ise bilgisayara ne yapması gerektiğini söylemeye yarayan bir dil oldu. Autocode ise 1952 yılında Mark 1 bilgisayarlarda kullanılmak için ortaya çıktı. Kodlama dilleri arasında en eski olan ve hala günümüzde kullanılan dil ise 1957 yılında çıkan FORTRAN dilidir.

FORTRAN programlama dilinden sonra dünyada arka arkaya yeni diller ortaya çıkmaya başladı. Dünyanın dört bir yanında insanlar bir programlama dili oluşturmak için adeta yarışa girdi. Yapılan çalışmalardan sonra ise sırası ile ALGOL, LISP, COBOL, BASIC ve PASCAL dilleri geliştirildi. Bu dillerden sonra ise günümüzdeki dillerin ilk halleri tarihteki yerini almaya başladı. C, SQL ve Python gibi diller bunlardan sonra ortaya çıkan programlama dilleridir.

Kodlama Dilleri Neden 2000’den Çıktı?

Bilgisayar teknolojisi ortaya ilk çıktığı zaman pek çok çalışmaya imkan sundu. Bu çalışmalardan bir kısmını da programlama dilleri oluşturdu. Çünkü bu alanda dünya genelinde bir açıklık bulunuyordu. Geliştiriciler de bu açıklıkları kodlama ile düzeltmeye başladı. Her çıkan programlama dili de diğer dilin bir açığını kapatıyordu. Bununla birlikte diğer dillerin kapsamadığı alanları da kapsayan diller ortaya çıkmadı. Fakat yine de 2000’li yıllardan önce çıkan programlama dilleri de yer oldu. Eski programlama dilleri ise yıllardır kullanılması ile zaman içerisindeki hatalarından kolayca arındı.

Dünyanın En Çok Kullanılan Programlama Dilleri Nasıl Belirlenir?

Bir dili en çok kullanılan programlama dili olarak adlandırmak için bazı gereklilikler var. Bunlardan en önemlisi ise kodlama dilinin programcılar tarafından ne kadar tercih edildiği. Bugün bir yazılımcı sadece tek bir dil ile çalışmaz. Genellikle birden fazla dil arasından en fonksiyonlu olanları yazılımcılar tarafından tercih edilir. Son olarak ise 2020 yılında yazılımcılar böyle bir ankete dahil oldu. Anket sırasında yazılımcılar en çok kullandıkları programlama dilleri ve nedenlerini paylaştı.

Dünyanın En Çok Tercih Edilen Kodlama Dili: Java

Java kodlama dilleri arasında artık en çok tercih edilen dil. Java zaten yıllardır dünyanın en popüler 3 uygulamasından birisiydi. 2020 yılında ise Java en çok tercih edilen ve en beğenilen programlama dili olmayı başardı. İlk olarak 1991 yılında ortaya çıkan bu il 30 yıldan fazla bir süre güncellendi ve kendisi yeniledi. 2021 yılının başlarında ise Java son güncellemesini alarak kararlı sürüme geçti. Bugün Java programının olmadığı bir bilgisayar ya da telefon neredeyse yok.

Öyle ki kodlama dilleri konusuna yabancı olan bir kişi bile Java ismini duymuştur. Özellikle mobil sektöründe iyi bir çalışma yapabilmek için Java dili olmazsa olmaz. Hatta direkt olarak telefonlara hitap eden Android programlama dili bile Java’dan az tercih ediliyor. Üstelik Java kullanıcılarına Windows, Mac ve Linux için de çalışma imkanı sunan nadir dillerden birisi. Java dilinin en iyi kullanıldığı uygulama ise tüm dünyanın bildiği ve oynadığı Minecraft oyunudur.

Yapay Zeka ve Derin Öğrenme İçin Kullanılan: Python

Özellikle 2015 yılından sonra Python programlama dilleri arasından sıyrılarak kendini duyurdu. Bu yüzden de geleceğin kodlama dilleri arasında Python ismi çokça duyulmaya başlandı. Fakat pek çok kişi bu dilin yeni çıkan bir dil olduğunu bile düşünmeye başladı. Ama Python 90’lı yıllarda ortaya çıkan oldukça eski bir dildir. Yapay zeka ve derin öğrenmeye sunduğu alternatif çözümler bu dili diğer dillerden kısa sürede ayırmayı başardı. Ama popüler olması yıllar sürdü.

2020 yılındaki ankete kadar Python dünyada en çok tercih edilen programlama diliydi. Özellikle otomasyon yazılım dilleri gibi günümüzün önemli alanlarında bu dil çokça tercih edildi. Fakat Python dili yapay zeka ve otomasyon ile sınırlı bir dil değil. Mobil uygulamalar, oyun, web sitesi ya da bu tarz daha pek çok alanda bu dil tercih ediliyor. Bir diğer yandan Python kolay öğrenme modeli de tercih ediliyor. Programlama dili öğrenme konusunda en basit eğitim süreci Python dilinde bulunuyor.

Web Sitelerinin Vazgeçilmesi: JavaScript

JavaScript dili kodlama dilleri arasında Java ile çokça karıştırılır. Benzer yapıları olsa da kullanım alanı olarak ayrılırlar. 1995 yılında ilk kez çıkan JavaScript dili 2015 yılında ise kararlı sürüme geçti. JavaScript Web bazlı bir dil olması ile de kullanıcı sayısını oldukça arttırdı. Son yıllarda çokça kullanılan bu dil günümüzde en çok tercih edilen 3. Dil konumunda. Buna ek olarak JavaScript animasyon alanında da sunduğu kolay kullanım sayesinde de kullanıcıları kendine çekmeyi başardı.

C Dilinin Gelişmiş Hali: C++

Dünyada C dilleri çokça bilinir ve çokça karıştırılır. C kodlama dilleri arasında adı en bilinen dillerden birisi. Bu yüzden de kullanıcı sayısı oldukça fazla. C dili ailenin ilk üyesi. C dili de aslında B kodlama dilinin bir devamı olarak piyasaya çıktı. Fakat karmaşık yapısı ve zor kullanımı yüzünden geliştiricileri yeni bir dil arayışına girdi. Yapılan çalışmalardan sonra ise 1983 yılında C++ dili ortaya çıktı. Yapısı itibari ile de C++ dili, C dilini kapsayıcı bir yapıya sahip. Yani C dilindeki her uygulama aslında aynı zamanda bir C++ dili oluyor.

Günümüzde kullanılan en eski dillerden biri olması ile en çok kullanılan diller arasında da 4. Sırada yer alıyor. Hatta C programlama dili kullanıcılarının da büyük bir bölümü bu dile kaymaya başladı. Fakat C++ dili sadece eski olduğu için çok kullanılıyor demek yanlış olur. Zaten hiçbir yazılımcı bir dil eski diye onu tercih etmez. C++ dilini asıl önemli yapan nokta dilin sunduğu geniş kullanım alanı.

Kodlama dilleri arasında belki de pek çok alanda en iyi seçeneği sunan dillerden birisi C++ dilidir. Çünkü bu dil ile oyun, web sitesi, mobil oyun ya da mobil aplikasyon geliştirmek mümkün. Buna ek olarak pek çok dilin yapamadığı elektronik devre sistemleri için de C++ tercih edilir. Kullanımı oldukça zor olsa da öğrendikten sonra yazılımcıların bu dil yapacaklarının bir sınır olmuyor. Üstelik bu dil kullanıcılarına detaylı bilgisayar programları yapmanın da kapısını açıyor.

Microsoft Firmasının Göz Bebeği: C#

C kodlama dilleri arasında bir diğer önemli dil ise C# dilidir. Oldukça fazla kullanıcısı ve geniş kullanım alanı ile C# dili dünyanın en çok tercih edilen 5. Dili konumunda. Bir diğer yandan C# dili listedeki en genç dillerden de bir tanesi. Çünkü C# dili ilk olarak 2000 yılında piyasaya çıktı. 2020 yılına gelindiğinde ise C# dili kararlı sürüme geçmeyi başardı. Fakat C# dilini de diğer dillerden ayıran başka özellikleri yer alıyor. Bunların başında ise arkasında Microsoft firmasının yer alması.

C# kodlama dilleri arasında Microsoft tarafından Microsoft.NET platformu için tasarlanan bir dildir. .NET platformu üzerindeki bu dil tamamen obje yönlü kodlama dillerinden bir tanesidir. Buna ek olarak C# dili, Microsoft tarafından geliştirilen diğer dillere oranla çok daha hızlı ve kolay program geliştirme özelliğine de sahip bir dildir. Pek çok alanda geniş kullanım alanı sunan bu dil sayesinde kullanıcılar istediklerini yapabilir. Fakat yine de özellikle mobil oyun geliştirmek isteyen kişiler içi C# daha fazla avantajlar sunmaktadır.

Diğer Programlama Dilleri Bu Dillere Göre Çok Mu Kötü?

Daha önce de belirtiğimiz gibi bir dilin iyi ve kötülüğü hakkında kimse net bir şey söyleyemez. Çünkü dillerin kullanıcı sayısı tamamen programların onlara sunduğuna göredir. Örneğin mobil oyun için kodlama öğrenmek isteyen bir kişinin JavaScript diline yönelmesi yanlış olur. Ya da bu kişinin direkt olarak C# diline yönelmesi de yanlış bir seçenektir. Piyasada mobil sektör için hizmet veren onlarca programlama dili bulunuyor.

Bugün listede yer almayan pek çok dilin bile milyonlarca kullanıcısı bulunuyor. Örneğin Kotlin son zamanlarda mobil uygulama geliştirmek isteyenlerin çokça tercih ettiği bir dildir. Bu yüzden özellikle bu alana ilk kez girecek kişiler önce diller hakkında bir ön çalışma yapmalıdır. Araştırdıkları dillerden kendilerine en kolay gelen ve kendi sorunlarını en iyi çözecek dillere yönelmesi önerilir. Kodlama dilleri sadece popülerliği yüzünden asla seçilmemelidir.

Doç. Dr. Gamze Sart Youtube kanalından kodlama dilleri ve kullanım alanları hakkında detaylı bilgiler bulabilirsiniz. Doç. Dr. Gamze Sart Web sitesini ziyaret ederek de yazılımın mesleklere etkisi hakkında blog yazıları okuyabilirsiniz. Programlama dillerinin geleceği ve detayları hakkında bilgi sahibi olmak için ise İnovasyon İçin Eğitim Vakfı internet sitesindeki blog yazılarını okuyabilirsiniz.